10. Sınıf Türk Edebiyatı Test 24

Mücmelen ümid-i temam ile ihtiyârsuz durdum ve ibrâz-ı hükm içün mütevellî-i evkaf huzuruna yüz urdum. Elhak mütevelli mülakatına fursat düşmedi ve anun dâmen-i mülâzemetine dest-i neyi irişmedi. Amma dîvân-ı iblâğına teheccüm itdüm. Çün enhas-ı evkâtda, ez’âf-ı ahvâl ile huzurlarına girdüm bir cem’ gördüm, hikâyetleri perîşân, ne safâdan anda eser ve ne sıdkdan anda nişan var.

Bu parça ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

Ahmed Paşa

Bursalıdır. Vezirlerin bilginlerinden, şairlerin bilgililerindendir. Halk arasında Veliyyüddin oğlu sanıyla tanınmış, özellikle de ulu bir nesep ve yüce bir soyla övülmüştür. Söz nazmı cevherinde mahir bir usta, bilimde ve şiire ait konularda hâkim bir kimse idi. Şiir üslubu bilgince ve ululara yakışır nitelikteydi. Nükte dolu beyitleri ifade ve mana bakımından son derece sağlam, kaside alanında herkesin oy birliği ile hakkını teslim ettiği biri idi.

Bu parçadan hareketle tezkirelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

I. 16. yüzyılda yazılan ünlü gezi kitabı on ciltten oluşmaktadır.

II. Gerçekçi bir gözle izlenen olaylar eserde yalın, duru bazen de fantastik bir dille yazılmıştır.

III. Eser, Türk kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısından önemli bir yer tutar.

IV. Eserde Afrika, İran, Avrupa gibi yerler de anlatılmıştır.

V. Yazar, eserde nakledilen olayları bazen renklendirmek amacıyla uydurma haberlere ve olaylara da yer vermiştir.

Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eseriyle ilgili numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?

Hicretin 689’uydu. Osman Gazi, aldığı memleketleri bağışladı. Karacaşehir sancağını ki ona İnönü derler, oğlu Orhan’a verdi. Subaşılığını kardeşi oğlu Alp Gündüz’e verdi. Yarhisar’ı Hasan Alp’e verdi. Hasan Alp Süleyman Şah’la Acem memleketinden gelmişlerdi. İnegöl’ü Turgut Alp’e verdi. Şimdi o gazilerin adları anılır. Kayınatası Edebali’ye Bilcek’i verdi ve hatununu orda babasının yanında bıraktı. Kendisi Yenişehir’de yerleşti. Gaziler ev yaptılar ve orada yerleştiler.

Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Sinan Paşa’nın en önemli eseridir. Sanatlı Türk nesrinin ilk büyük örneği budur. Sinan Paşa, bu tasavvufi eserinde aşk konusunu ele alır ve varlığın aslını bulmaya çalışır. Allah’a hitap ederek onun büyüklüğüne sığınır. Bu eserde 7 büyük peygamberin hayatları da anlatılır. Manzum ve mensur karışık olarak yazılmıştır. Bütünüyle bir münacat niteliğinde olan bu eserde yer yer kıssalara, öğütlere yer verilmiştir.

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?

“İlahî! Nem var ise cümle senün keremün. İlahî! Neye mâlik isem hep senün ni’amun. Ben ne olam, benüm nem olur; kul kimün ise mülk anun olur. Mâlikü’l-mülk’sün küllî senün milketün; Hâliku’l-halk’sın, cümlesi taht-ı kudretün.”

Yukarıdaki örnekte olduğu gibi düzyazı metinleri içerisinde sözcük sonlarındaki ses benzerliğine —- denir. Nesirde kullanılan uyak olarak da tanımlanır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde divan nesriyle ilgili bir bilgi yanlışı vardır?

Sehi Bey, sekiz tabakaya ayırdığı eserinde, her tabakada ele alacağı şairlerin sınıf ve sınırını o tabaka başına koyduğu küçük bölümde izah etmiş, tabakanın sonuna eklediği “Tetimme” ile de yazdığı bölümdeki şairlerin özelliklerini bir kez daha kısaca anlatmıştır. Şairlerin sıralamasında herhangi bir tertip gözetmeyen yazar, Abdurrahman-ı Cami’nin “Baharistan” ve Devletşah’ın “Tezkiretü’ş-Şuara”sından etkilenmiştir. Bununla birlikte Ali Şir Nevai’nin tezkiresini de örnek almış ve bunu da eserinin ön sözünde açıklamıştır.

Bu parçada anlatılan ve Anadolu sahasının ilk tezkiresi olarak da bilinen eser aşağıdakilerden hangisidir?

I. Kâtip Çelebi’nin “Fezleke” adlı eseri tarihle ilgili önemli bir eserdir. (D)

II. Evliya Çelebi “Seyahatname”sinde yalnızca Anadolu coğrafyasını anlatmıştır. (Y)

III. “Cihannüma”, coğrafya alanında yazılmış bir eserdir. (D)

IV. Sinan Paşa, edebiyatımızdaki ilk süslü nesir örneği olan eseri yazmıştır. (Y)

V. “Şikâyetname”, Fuzuli’nin mektup türündeki önemli bir eseridir. (D)

Numaralanmış cümlelerle ilgili doğru (D) – yanlış (Y) belirlemelerinin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

Lâtifî

Kastamonu’da doğmuştur. Asıl adı Abdüllatif’tir. “Hatibzadeler” diye anılan köklü bir aileye mensuptur. Kastamonu’da başladığı ilköğrenimini yarıda bırakarak İstanbul’a gelmiş ve kâtip olmuştur. Şiir ve inşa alanında kendisini yetiştirmiştir. Kâtiplik mesleğine girdikten sonra devrin önemli şahsiyetlerinden olan İskender Çelebi’ye “Bahariyye” adlı kasidesini sunmuş ve bu sa-yede hem tanınmış hem de Belgrat imaret kâtipliğine tayin edilmiştir. Lâtifî, eserlerinde -çeşitli vesilelerle-kıymetinin bilinmediğinden şikâyet eder.

Bu metinle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

Kâtip Çelebi, devrinin en büyük coğrafyacılarından biridir. Coğrafi yapıtlarının en önemlisi olan —-, Osmanlı coğrafyacılığında yeni bir çığır açmıştır. Kâtip Çelebi’nin birçok Batı coğrafya kitabından yararlanarak hazırladığı, İslam coğrafya geleneği üzerine kurulu, Osmanlı klasik coğrafya ekolünü değiştiren bu eseri, Osmanlıların dünyaya bakışını değiştirmiştir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

Türk edebiyatında yazılan ilk tezkiredir. Ali Şir Nevai tarafından Çağatay Türkçesiyle Hüseyin Baykara adına yazılmıştır. Bu eser “mukaddime” ve yazarın “meclis” adını verdiği sekiz bölümden oluşur. Tezkirede şairler her mecliste kronolojik olarak sıralanmıştır.

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?